Fjölmiðlar, Einar Kristinn og Friðrik Jón Arngrímsson kyngja enn

Þegar farið var af stað við að stjórna þorskveiðum með þeim kennisetningum sem Hafró beitir var markmiðið að minnka sveiflur í afla og að hann yrði að jafnaði 400-500 þúsund tonn. Aðferðin gengur annars vegar út á að draga úr veiðum til að „byggja upp“ hrygningarstofninn og hins vegar að vernda smáfisk.  

Allir geta fallist á að upphafleg markmið hafa ekki gengið eftir, en deilt er um hverju sé um að kenna. Þeir sem hafa stýrt Hafró og rannsakað og fellt dóma um eigin verk segja að ekki hafi verið dregið nægjanlega úr veiðum. Þessu er haldið blákalt fram þó svo að það hafi verið farið nokkuð nákvæmlega eftir ráðgjöf Hafró sl. einn og hálfan áratug og að veiðisvæðum sé markvisst lokað fyrir veiðum á smáfisk.

Aðrir líffræðingar og fiskifræðingar, s.s. ég og Jón Kristjánsson, hafa haldið því fram að kenningin sem Hafró vinni eftir geti ekki gengið upp þar sem hún brjóti í bága við viðtekna vistfræði, s.s. að vitavonlaust sé að vernda fiskinn þar sem vöxtur er við sögulegt lágmark.  Sömuleiðis hefur verið bent á að ekki sé um að ræða jákvætt samband á milli stærðar hrygningarstofns og nýliðunar en fleiri hafa bent á það, s.s. Rögnvaldur Hannesson fiskihagfræðingur. Fleira má nefna, t.d. að fiskveiðar ganga sinn vanagang á hafsvæðum þar sem umdeildar kenningar Hafró ráða ekki för, eins og í Barentshafinu og við Færeyjar, en reiknisfiskifræðingar hafa ítrekað spáð þeim þorskstofnum algjöru hruni.

Þorskveiðin nú er miklu minni en þegar útlendingar voru að veiða hér í landhelginni og sömuleiðis er atvinnufrelsi Íslendinga virt að vettugi að mati mannréttindanefndar Sameinuðu þjóðanna. 

Sagan skoðuð

Frá árslokum 1976 hafa Íslendingar haft stjórn á veiðunum og voru menn nokkuð bjartsýnir á að með betri stjórn, einkum minni smáfiskaveiði, næðist fljótlega að ná fram jafnstöðuafla,  400-500 þúsund tonn eins og áður segir.

Þetta gekk ekki eftir þrátt fyrir stækkaða möskva og fleiri aðgerðir og var svo komið að árið 1991 var það mat Hafró að þorskstofninn stæði veikt og var skýringin að veitt hefði verið of mikið frá því að kvótakerfið var tekið upp árið 1984 og síðan að sjór hefði kólnað frá því sem áður var þegar afli var meiri.  Þorsteinn Pálsson sjávarútvegsráðherra ákvað að fara nokkuð nákvæmlega eftir ráðgjöf Hafró.

1991 Kvótinn sem ritstjóri Fréttablaðsins gaf út var innan skekkjumarka eða rétt um 6% umfram ráðgjöf.

1992 reiknaði Hafró enn og aftur að þorskstofninn væri á niðurleið þrátt fyrir að farið hefði verið að mestu eftir ráðgjöfinni á árinu á undan.

Kvótinn 1992 sem gefinn var út var 205 þúsund tonn sem var um 7% umfram ráðgjöf og lét aðstoðarforstjóri Hafró hafa eftir sér niðurskurðurinn væri liður í að byggja upp stofninn.

1993 lagði Hafró enn og aftur til að skorið yrði niður þrátt fyrir að farið hefði verið að mestu eftir tillögum stofnunarinnar árin á undan og var lagt til 150 þúsund tonna afla. Fór núverandi ritstjóri Fréttablaðsins að mestu eftir tillögum Hafró eins og áður.

1994 brá Hafró ekki af venju sinni og lagði til umtalsverðan niðurskurð eða 130 þúsund tonna þorskafla og það var eins og við manninn mælt, Þorsteinn Pálsson skar niður veiðiheimildir.

1995 mátti heyra nýjan tón í ráðgjöf Hafró og var ráðlagt að veiðin yrði sú sama og árið áður eða 155 þúsund tonn, þrátt fyrir að ekki hefði verið skorið jafnmikið niður og stofnunin lagði til.  Þorsteinn Pálsson barði sér á brjóst og taldi þessi ráðgjöf vera til vitnis um að það hefði verið rétt að fara nánast í einu og öllu eftir ráðgjöfinni.

1996 lagði Hafró til að þorskveiðin yrði aukin um 20% eða í 186 þúsund tonn. Taldi forstjóri Hafró að það væri bjart framundan og það var framreiknað að stofninn myndi vaxa um 200 þúsund tonn á næstu 2 árum.

1997 taldi Hafró að stofninn hefði vaxið meira en spáð hafði verið fyrir um ári áður og lagði stofnunin til að kvótinn yrðir 218 þúsund tonn og fór Þorsteinn Pálsson sjávarútvegsráðherra eftir þeirri ráðgjöf og taldi að harðar niðurskurðaraðgerðir sínar hefðu skilað árangri.

1998  Hafró leggur til að veiðin verði 250 þúsund tonn og er það aflaaukning þriðja árið í röð og Þorsteinn sjávarútvegsráðherra segir að ráðgjöfin staðfesti að stefnan hafi verið rétt.

1999  Hafró leggur til að það sé nánast sami afli og árið á undan en forstjóri Hafró, Jóhann Sigurjónsson, segir að allar spár um þróun stofnsins standist vel og að það sé að vænta góðra frétta vegna tveggja stórra árganga sem séu á leiðinni sem að reynsla væri komin á.

2000  Hafró leggur til niðurskurð, að kvótinn verði 203 þúsund tonn, og komu þær fréttir eins og þruma úr heiðskíru lofti.  Ástæðan var sú að stofnunin hefði reiknað vitlaust árin á undan og hefði stofninn í raun verið minni en fyrri útreikningar gáfu til kynna.  Ekki voru þó eingöngu um neikvæðar fréttir heldur var reiknað út ef farið yrði að tillögunum þá myndi stofninn stækka strax á næsta ári og enn meiri árið þar á eftir.

2001 Hafró lagði til enn meiri niðurskurð eða 190 þúsund tonn þorskafla.  Þetta „seinna" kom því ekki eins og spáð hafði verið ári fyrr og stofnunin taldi að nýir útreikningar staðfestu enn frekar að þegar stofnunin taldi sig loksins vera búin að fá þetta „seinna“ hafði verið reiknað vitlaust.  Ástæðan sem Jóhann Sigurjónsson gaf á þessu voru m.a. breytingar á hitafari og benti hann á að það hefði vel að merkja verið kaldara á sl. 30 árum en fyrr á öldinni þegar betur fiskaðist.

2002 Hafró leggur til niðurskurð og að þorskaflinn verði ekki meiri en 179 þúsund tonn.  Nú skyndilega vill forstjóri Hafró breyta aflareglunni sem búið var að mæra árin á undan þrátt fyrir að reglan og furðulegar sveiflujafnanir eigi ekki nokkuð skylt við líffræði heldur miklu frekar hagfræði.

2003 Hafró leggur til aukningu í 209 þúsund tonn en um var að ræða kosningaár og Davíð Oddson lagði til á fundi í Sjallanum að þorskkvótinn yrði aukinn um 30 þúsund tonn. Jóhann Sigurjónsson forstjóri Hafró staðfesti síðan fljótlega að í góðu lagi væri að veiða þann fisk sem Davíð fann í Sjallanum.

2004 Hafró leggur til skerðingu um nokkur þúsund tonn frá kosningaári og forstjóri Hafró bendir á að það hafi orðið hlýnum sem geti haft neikvæð áhrif á loðnuna og þar með þorskinn.  Nú er hækkað hitastig orðið möguleg skýring á því hvers vegna veiðin er helmingi minni en áður en þremur árum fyrr var lækkað hitastig nefnd sem ástæða fyrir því að þorskurinn ætti erfitt uppdráttar.

2005 Hafró leggur til niðurskurð í 198 þúsund tonna þorskafla í umræðum er sagt að niðurskurðurinn gefi meiri afla á næstu árum en miklu betra væri að skera enn meira niður til að fá enn meiri afla seinna. Á fundi á Dalvík er haft eftir forstjóra Hafró að ekki sé hægt að bera saman afla á árunum 1920 til 1960 og síðar vegna þess að þá var hlýskeið.

2006 Hafró leggur til niðurskurð í 187 þúsund tonn en nú voru reiknisfiskifræðingar lausir við handfæraveiðar að mestu sem gátu mögulega ruglað lítillega reiknisdæmið.  Nú voru hækkað hitastig og meint gróðurhúsaáhrif dregin inn til skýringar á misheppnaðri uppbyggingarstefnu. 

2007 Hafró leggur til niðurskurð í 130 þúsund tonn og Einar Kristinn ráðherra kokgleypir þau fræði og Friðrik Jón Arngrímsson húkkast á vitleysuna.  Aflareglunni var breytt til þess að uppbygging þorskstofnsins gengi hraðar fyrir sig.  Hagfræðistofnun var fengin til að skrifa upp á delluna en þeir gerðu gott betur en það þar sem lagður var til enn frekari niðurskurður og jafnvel að hætta þorskveiðum í nokkur ár til að uppbyggingin gengi enn hraðar fyrir sig.

2008  Hafró leggur til niðurskurð á aflaheimildum um nokkur þúsund tonn.  Fjölmiðlar hefja síðan sama ferli og í fyrra og ræða við nákvæmlega sömu aðila sem skrifa að mestu upp á niðurskurðinn, s.s. Einar K. Guðfinnsson ráðherra sem slær engu föstu en reiknar með að taka sinn tíma til að fara að einu og öllu eftir ráðgjöfinni. Síðan kemur strollan, Friðrik Jón Arngrímsson og Sævar Gunnarsson, Árni Bjarnason sem hafa meira og minna átt þátt í að fara yfir og  endurskoða aðferðafræðina en þeir eru með svona málamyndaathugasemdir, t.d. með ákvörðun um veiði á hrefnunni. Það er helst að Arthúr Bogason standi í lappirnar og bendi óhikað á að það rekist hvað á annars horn í málflutningi Hafró.

Það fer lítið fyrir því að fjölmiðlar leiti eftir viðbrögðum t.d. Hallgríms Guðmundssonar formanns Framtíðar eða Jóns Kristjánssonar fiskifræðings sem hefur haldið uppi fræðilegri gagnrýni á ráðgjöf Hafró.  

Athugasemdir

[Magnús Þór Hafsteinsson, 5.6.2008 kl. 13:30]

Takk fyrir þessa mjög góðu samantekt. Hún sýnir að þessi svokallaða fiskveiðistjórnun er búin að vera glórulaust rugl. Segi það sama og ég sagði fyrir þremur árum - það á að reka þess menn og fá nýja aðila að borðinu!

[Jóhann Elíasson, 5.6.2008 kl. 14:28]

Þetta er mjög góð grein og gott að geta farið yfir þetta svona á einum stað.  Það er engu líkara en að HAFRÓ "spekingarnir" kasti upp "krónu" (allavega er það handónýt mynt sem þeir nota) og ákveði eftir því hvor hliðin kemur upp hvort þeir eigi að ráðleggja AUKNINGU eða MINNKUN á afla næsta árs.  Hversu mikil aukningin/minnkunin verður virðast vera notaðar aðrar álíka gáfulegar aðferðir við að ákveða.

[Sigurjón Þórðarson, 5.6.2008 kl. 17:26]

Mér finnst alltaf jafn furðulegt að hugsa til þess hvers vegna stjórnvöld höfðu aldrei kjark til að fara ofan í veigamiklar röksemdir Ásgeirs Jakobssonar ofl. sérstaklega vegna þess að þær kenningar sem unnið hefur verið með hafa ekki gengið eftir.

[Guðrún María Óskarsdóttir., 5.6.2008 kl. 23:55]

Flott samantekt Sigurjón, þetta þarf að ramma inn og hengja upp á vegg.

kv.gmaria.

[Kristin Á.Arnberg Þórðardottir, 6.6.2008 kl. 10:37]

Las grein Ásgeirs á siðunni hans Kristins í gær sem mér finnst mjög svo merkileg og benti ég ritstjóra DV á að birta hana í sínu blaði ásamt umfjöllun um þessi mál sem eru orðin mjög svo alvarleg.Og það er enn alvarlegra að það skuli alltaf vera rætt við sömu gapuxana um þessi mál.Og nú þegar menn ætla algjörlega að hunsa mannréttindi,þá er tímabært að fólk fari að gera eitthvað annað en bara skiptast á skoðunum á blogginu.Kveðja Kristín

[Ólafur Ragnarsson, 6.6.2008 kl. 21:45]

Sæll Sigurjón!Vildi bara taka undir með þeim félögum hér að framan og þakka góða samantekt,einnig kvitta fyrir mig.

[Róbert Tómasson, 7.6.2008 kl. 14:09]

Sæll Sigurjón og takk fyrir góða samantekt, það hefur öllum verið ljóst sem vilja sjá að þetta fiskveiðistjórnunarkerfi er handónýtt og gerir lítið annað en að breyta harðduglegum sjómönnum í hálfgerða glæpamenn og maður spyr sig stundum hvort það geti verið "Þorskar" sem ráða ríkjum í Hafró.