Misskilningur prófessors í vísindasögu

Þorsteinn Vilhjálmsson skrifar grein á vef Morgunblaðsins sem hefur yfirskriftina Veit þorskurinn eftir hvaða kerfi hann er veiddur? Í greininni lætur Þorsteinn að því liggja að ýmsir stjórnmálamenn sem tjá sig um stjórn fiskveiða telji jafnvel að þorskurinn sé svo skynug skepna að hann viti eftir hvaða kerfi hann sé veiddur. Þorsteinn sakar síðan aðra stjórnmálamenn um að éta hvern af öðrum upp þá vitleysu að hægt sé að kenna stjórnkerfinu um ástand fiskistofna. 

Flestum ber saman um að það sé talsverð óvissa á mældri stærð og ástandi fiskistofna og svo raunverulegri stærð. Sem dæmi má nefna að Hafró hefur ítrekað ofmetið stærð fiskistofna, t.d. gríðarlega um síðustu aldamót þegar ofmatið nam mörghundruð þúsund tonnum og í glænýrri skýrslu er enn getið um nýlegt ofmat. Kristinn Pétursson hefur reyndar lagt áherslu á að það sé miklu nærtækara að skýra þetta endurmat á stofnstærð út frá því að náttúrulegur dauði sé breytilegur en ekki fasti eins og stofnlíkön Hafró gefa til kynna. Fyrir líffræðing er skýring Kristins miklu trúverðugri þar sem náttúrulegur dauði hlýtur að vera mjög breytilegur hjá villtum dýrastofnum sem sveiflast.

Í umfjöllun um mælingar á stærð fiskistofna er ítrekað rætt um ofmat en í hlutarins eðli er þá að óvissan ætti ekki eingöngu að vera fólgin í ofmati á fiskistofnum heldur einnig vanmati. 

Í kvótakerfi er innbyggður hvati til þess að vanmeta nýliðun sem markast af því að það er hvati til að henda minnsta fiskinum sem er verðminni en sá stærri. Það er ekkert vit í því að landa fiski ef kvótaleigan er hærri en það verð sem fæst fyrir sama fisk á markaði. Fiskur sem ekki er landað telst ekki vera til í aldursaflaaðferð sem notuð er þess að meta stærð fiskistofna. 

Í sjálfu sér getur það varla verið skynsamleg nýtingarstefna að stefna öllum flotanum í allra stærsta fiskinn.

Í kvótakerfum, ólíkt sóknarkerfum, fær útgerðin ekki að veiða stofna sem rísa skyndilega og eru vanmetnir. Það eru skýr dæmi um það í Færeyjum og Barentshafinu að útgerðin hefði farið á mis við gríðarlega mikinn afla ef ráðgjöf um hámarksafla hefði verið fylgt og á meðan á þeirri „ofveiði“ stóð hafa fiskistofnarnir vaxið.

Það er rétt að íhuga það að uppbygging fiskistofna með þeirri aðferðafræði sem Hafró beitir hefur hvergi gengið eftir þar sem hún hefur verið reynd enda stangast hún á við viðtekna vistfræði.