Háskólasjoppur

 

Hlutverk háskóla er að sjá um kennslu og  rannsóknir byggðar á vísindalegum grunni þar sem gagnrýnin hugsun er höfð að leiðarljósi. Í aðdraganda hrunsins brugðust háskólarnir því hlutverki sínu að vera sjálfstætt og gagnrýnið afl þegar umræðan barst að augljósum hættum íslensks viðskiptalífs. Í stað þess að taka undir gagnrýnisraddir sem komu m.a. frá erlendum fræðimönnum voru samdar skýrslur í háskólunum þar sem slegið var á gagnrýnisraddir. Fræðimennirnir  úr háskólunum fylgdu skýrslunum eftir með miklum lúðrablæstri á ráðstefnum og fjölmiðlum þar sem mikluð var traust staða og snilld íslenska fjármálakerfisins.

Ef marka má nýlega skýrslu Háskólans á Akureyri um áhrif frumvarps sjávarútvegsráðherra á stjórn fiskveiða má ætla að fræðimenn í Háskólanum á Akureyri hafi ekkert lært af hruninu og því hve afdrifaríkar afleiðingar það getur haft að búa áróður fyrir sérhagsmunum í fræðilegan búning.

Efnahags- og viðskiptaráðherra, Árni Páll Árnason, hefur sveiflað niðurstöðum umræddrar skýrslu, Samanburður á áhrifum „stóra frumvarpsins“ og fjórföldunar á veiðigjaldi á rekstur og efnahag  íslenskra sjávarútvegsfyrirtækja, en skýrslan var samin sérstaklega fyrir Árna Pál Árnason.

Við lestur skýrslunnar kemur strax í ljós hve gildishlaðin textinn er og hve illa rökstuddar niðurstöðurnar eru. Sömuleiðis blasir við að aðferðafræðilega stendur skýrslan völtum fótum og að umræðan er ruglingsleg.

Í skýrslu Háskólans á Akureyri sem er í stuttu máli lofgjörð um kvótakerfið er nokkuð fjallað um sanngirni og réttlæti kerfisins. Í þeirri umfjöllun er algerlega hlaupið yfir þá staðreynd að í 1. grein laga um stjórn fiskveiða kemur fram að nytjastofnar séu sameign þjóðarinnar og að úthlutun myndi ekki eignarétt. Einnig er því sleppt að minnast á skuldbindandi álit Mannréttindanefndar Sameinuðu þjóðanna sem kveður skýrt á um óréttlæti kvótakerfisins. Í staðinn er í skýrslunni varað við því að það standi til að afhenda aflaheimildir öðrum en þeim sem hafa nú yfir þeim að ráða - og það án endurgjalds. Staðreyndin er sú að þeir sem hafa beitt sér fyrir breytingum á fiskveiðistjórnunarkerfinu, s.s. Frjálslyndi flokkurinn, hafa viljað ná fram því sanngjarna sjónarmiði að Íslendingar standi jafnfætis við nýtingu á sameiginlegum auðlindum.

Í skýrslunni er fullyrt að þjóðhagslegur arður fari augljóslega saman við arð útgerðarfyrirtækja sem búa við sérleyfi og fákeppni. Augljóslega er skýrslan undir áhrifum nýfrjálshyggju þar sem gengið er út frá því að auðsöfnun fárra muni á endanum skila sér til fjöldans. Frjáls og heiðarleg samkeppni er almennt talin vera góð þjóðhagslega þó að hún geti verið þung í skauti fyrir þá sem þurfa þá að keppa á jafnræðisgrunni. Talað er fyrir hækkun veiðigjalds með þeim rökum að hækkunin muni auka hagræðingu en jafnframt er lagst gegn jafnræði útgerða þar sem sá fengi að veiða sem gæti gert það með sem minnstum tilkostnaði!

Ef farið er yfir meginforsendur skýrslunnar sjálfrar sem lagðar eru til grundvallar niðurstöðum um að breyta eigi sem minnstu, nema þá helst að hækka auðlindagjaldið, eru þær einkum þær að kerfið hafi tryggt árangursríka veiðistjórnun. Sú fullyrðing  stangast algerlega á við þær upplýsingar sem fram koma í skýrslunni sjálfri þar sem höfundur játar að þorskaflinn hafi árið 2010 einungis verið 44% af því sem hann var á viðmiðunarárunum, fyrir daga kvótakerfisins. Þess ber að geta að upphafleg markmið kvótakerfisins voru að ársafli þorsks yrði innan örfárra að jafnaði 500 þúsund tonn en leyfður þorskafli í ár er einungis 177 þúsund tonn. Hvernig getur þetta talist árangur? Í mínum huga kallast þetta miklu frekar tjón en ávinningur.

Í skýrslu Háskólans á Akureyri eru glannalegar fullyrðingar um hagkvæmni annars vegar átta útgerða sem valdar voru að sögn tilviljunarkennt, útgerða sem veiða einungis með krókum, og hins vegar 20 stærstu útgerða landsins innan LÍÚ. Fullyrt er að krókabátarnir séu illa reknir en samt sem áður er enginn samanburður á framlegð útgerðarflokkanna tveggja án tillits til skuldastöðu. Meintar skýringar á illum rekstri krókabátanna eru að einhverju leyti skýrðar með því að þeir landi sínum afla í meira mæli á frjálsum uppboðsmarkaði. Þetta er nánast fábjánaleg skýring þar sem verð sem útgerðir fá á markaði eru að jafnaði tugum prósenta hærra en það verð sem fæst í föstum samningum við tengda aðila. Sömuleiðis er upphaf fiskmarkaða einhverra hluta vegna rakið til kvótakerfisins í kafla sem ber heitið Breytingaferlið í sjávarútvegi. Umræddur kafli er fordæmalaus ritsmíð þar sem víða er komið við, m.a. í Kína, Austur-Evrópu, vegagerð, byggðamálum, fiskmörkuðum og að lokum á Keflavíkurflugvelli.

Líklegri skýring á mun á fjárhagslegri stöðu útgerðarflokkanna skýrist ekki af raunverulegri hagkvæmni veiðanna sjálfra heldur fyrst og fremst af því að útgerðir á krókaaflabátunum eru yngri og hafa notið gjafakvótans í minna mæli en stórútgerðin. Auk þess fá þeir bátar sem eru á strandveiðum úthlutað örfáum dögum á meðan stórútgerðin er með sín skip á sjó meira og minna allt árið. Samanburðurinn er því fráleitur. Nýlega kom fram að einungis tvö af þeim 20 stærstu útgerðum landsins sem um er getið í skýrslu Háskólans eru að stofni til yngri en þrítug. Það er kristaltært að óbreytt kerfi mun halda áfram að koma í veg fyrir nýliðun í greininni og valda stöðnun.

Í sjálfu sér er sorglegt að háskólasamfélagið geti ekki lagt til frjórri og víðsýnna plagg í einu veigamesta réttlætis- og hagsmunamáli þjóðarinnar. Það er ljóst að ekkert kerfi er algott, og sú lofrulla sem flutt er um kerfi sem skilar stöðugt færri þorskum á land og hvetur til brottkasts og sóunar er kjánaleg. Ekki þarf að leita langt til þess að finna árangursríkara stjórnkerfi. Dagakerfi er notað með ágætum árangri í Færeyjum.

Eðlilegt er að spyrja hvers vegna háskólasamfélagið hafi ekki að leiðarljósi við yfirferð og gagnrýna umfjöllun um lagafrumvörp að mannréttindaákvæði stjórnarskrárinnar séu virt.  Ef fræðasamfélagið ætlar að standa undir nafni má það ekki  halda áfram að vera einhver sjoppa þar sem hægt er að fá keyptan rökstuðning fyrir hverju sem er, s.s. áframhaldandi mismunun.

Athugasemdir

[Pétur Örn Björnsson (IP-tala skráð) 16.12.2011 kl. 13:58]

Hugmyndafræðilegar stofnanir ríkisisvaldsins þjóna greinilega tilgangi yfirbyggðarinnar að verja vald sitt, bæði fyrir
og einnig nú eftir hrun:

- Valdakerfi flokkanna
- Valdakerfi laganna
- Valdakerfi fjármála
- Valdakerfi framkvæmda
- Valdakerfi dómsmála
- Valdakerfi trúmála
- Valdakerfi menntunarmála
- Valdakerfi menningarmála
- Valdakerfi fjölmiðlunar

Og síðast en ekki síst og er þá allt komið í eina sápu-froðu-sátt yfirbyggðar
til varnar kerfi sínu
- Valdakerfi atvinnulífsins í samtökum fursta og greifa í heilagri sambúð með forustu ASÍ.

Og svo sannarlega gegna "háskólasjoppurnar" þar veigamiklu hlutverki og verða æ búllulegri í sora sínum og undirlægjuhætti.

[Haraldur Rafn Ingvason, 16.12.2011 kl. 16:44]

Er skýrslan aðgengileg á netinu? Gæti verið upplýsandi fyrir gamlan krókabátasjómann...

[Sigurjón Þórðarson, 16.12.2011 kl. 22:22]

Pétur þetta er einmitt málið.

Haraldur hér er tengill á þessa skýrslu en það er í sjálfu sér hneyksli að hún sé á forsíðu Efnahagsráðuneytisins.

http://www.efnahagsraduneyti.is/frettir/frettatilkynningar/nr/3493

[Pétur Örn Björnsson (IP-tala skráð) 17.12.2011 kl. 01:46]

Þetta veit ég nú bara Sigurjón minn vþa. að ég er borinn og barnfæddur eðal-Króksari og þekki því hvernig kaupin gerast á eyrinni og auðvitað líka út á eyri.

Væri ég polli í dag, skyldi ég þá kannski þurfa að kaupa kvóta af Nonna Fía til að mega kasta út færi af bryggjusporði á kolann?  Það væri svo sem eftir öðru.  Eða skyldi ég þurfa að makka við Jón hákarlabróður um strandveiðar á einn öngul á snærisspotta?  Og hvað skyldi sá lúxus kosta einn polla í dag, sem áður kostaði ekki neitt?